Azyle dla zwierząt to specjalistyczne miejsca, w których schronienie znajdują gatunki obce, zwierzęta chronione na mocy Konwencji Waszyngtońskiej (CITES), gatunki niebezpieczne dla życia i zdrowia człowieka, a także te objęte ochroną gatunkową, które nie są w stanie przeżyć w środowisku naturalnym. Każdy, kto spełnia wymogi określone w ustawie o ochronie przyrody, posiada odpowiednie warunki i chęci, może stworzyć taki azyl, o ile uzyska zezwolenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Posiadacz zezwolenia ma obowiązek przyjmować zwierzęta zatrzymane przez odpowiednie służby, odebrane właścicielom wyrokiem sądu, znalezione w środowisku lub wymagające specjalistycznych warunków bytowych, prowadzić ewidencję wszystkich przebywających w placówce okazów oraz składać regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska coroczne sprawozdanie z działalności do 31 marca roku następującego po roku sprawozdawczym.
Pierwszym krokiem w procesie zakładania azylu jest przygotowanie wniosku do GDOŚ. Musi on zawierać dane wnioskodawcy, wskazanie osoby lub podmiotu odpowiedzialnego za prowadzenie placówki, lokalizację azylu, wykaz gatunków lub grup gatunków, które będą tam przetrzymywane, opis zakresu działalności oraz szczegółowy opis pomieszczeń i wyposażenia technicznego przeznaczonego do opieki nad zwierzętami.
Jeśli azyl ma przyjmować inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Polski lub Unii Europejskiej, do wniosku trzeba dołączyć dodatkowe informacje. Należą do nich m.in. opis obiektu izolowanego, w którym zwierzęta będą przetrzymywane lub badane, dokument potwierdzający tytuł prawny do tego obiektu, procedury sprzątania, utylizacji odpadów i przeprowadzania prac konserwacyjnych, a także plan postępowania w przypadku usuwania, niszczenia lub humanitarnego uśmiercania zwierząt. Wymagane jest również oświadczenie o posiadaniu odpowiednich kwalifikacji i wiedzy dotyczącej biologii gatunku oraz zapobiegania jego ucieczce, procedura transportu zwierząt, ocena ryzyka rozprzestrzenienia się gatunku i plan awaryjny na wypadek jego ucieczki. Konieczne jest również złożenie oświadczenia o niekaralności zgodnie z wymogami ustawy.
Gotowy wniosek można złożyć osobiście, wysłać pocztą tradycyjną lub kurierem, a także przesłać elektronicznie poprzez platformę ePUAP. Trzeba pamiętać, że zwierząt przetrzymywanych w azylu nie wolno rozmnażać, a warunki ich utrzymywania muszą być dostosowane do biologii danego gatunku i zapewniać swobodę ruchu, wypoczynek oraz bezpieczeństwo. Azyl powinien dysponować wydzielonymi pomieszczeniami przeznaczonymi na kwarantannę, a także na separację osobników agresywnych. Placówki tego typu podlegają regularnym kontrolom prowadzonym przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska.
Utworzenie azylu dla zwierząt to poważne przedsięwzięcie, które wymaga nie tylko formalnych zezwoleń i odpowiedniego zaplecza technicznego, ale przede wszystkim odpowiedzialności, wiedzy i zaangażowania w opiekę nad zwierzętami, które często trafiły tam w wyniku dramatycznych okoliczności.
